Kalite Terimleri Sözlüğü

Alt Yapı

Bir kuruluşun çalıştırılması için gerekli olan hizmetler, donanım ve olanaklar takımı.

Akış Çizelgesi (Flow Chart)

Bir ürün veya hizmetin izlediği yolun, sapmaların ortaya çıkarılabilmesi amacıyla açıklanmasına gerek duyulduğunda kullanılan bir çizelgedir.

Akreditasyon

Belgelendirme kuruluşları, laboratuarlar, muayene ve deney kuruluşlarının belirli görevleri yapmaya yeterli olduklarının uluslararası kabul görmüş teknik kriterlere göre değerlendirilerek, belgelendirilmesi faaliyetidir.

Alt Süreç Micro process

Asıl sürece girdi sağlayan bir süreçtir.

Ana Süreç Macro Process (Main Process)

Bir kuruluştaki asıl süreçtir. Bu süreç, içinde birden fazla alt süreçler içerebilmektedir. Bu alt süreçlerin çıktıları ana sürecin girdisini oluşturmaktadır.

-B-

Balık Kılçığı Diyagramı (Fishbone Diagram)

Bilinen bir problemin muhtemel nedenlerini belirlemek ve göstermek için kullanılan bir araçtır. Ishikawa tarafından geliştirildiği için ISHIKAWA veya Balık Kılçığı Diyagramı olarak da bilinir. Neden-sonuç diyagramı, bir süreci etkileyen nedenleri sınıflandırarak ve ilişkilendirerek açık biçimde göstermek için geliştirilmiştir. Bu yöntem kalitenin yedi aracından biridir.

Baş Denetçi (Auditor, lead)

Bir denetleme çalışmasını kuruluş çapında düzenleyen, raporlayan ve yapılan düzeltici işlemleri değerlendiren, bu işler için eğitilmiş ve yetkilendirilmiş kişidir.

Bağımlılık

Bulunabilirlik performansını ve onu etkileyen faktörlerini, güvenirlilik performansını, sürdürebilirlik performansını ve sürdürebilme performansını açıklamak için kullanılan bir terimdir.

Belge

Faaliyet alanına göre, yetkili kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilgili mevzuatı çerçevesinde zorunlu alanlarda belge vermek üzere yetkilendirilen özel veya kamu laboratuarları, muayene ve belgelendirme kuruluşları tarafından düzenlenen, standart ve teknik düzenlemelere uygunluğu gösteren belgeler ile ilgili mevzuat çercevesinde zorunlu alanlar dışında kalan standart ve teknik düzenlemelere uygunluğunu gösteren belgelerdir.

Belgelendirme (Certification)

Gerekli yetkilerle donatılmış bir kuruluş tarafından, süreç, sistem, ürün veya servis kalitelerinin gerekli gereksinimlere ve standartlara uygunluğunun belirlenmesi, doğrulanması, onaylanması için gerçekleştirilen yöntem ve etkinliklerdir.

Beş S Felsefesi (Five S Philosopy)

Beş S’in ilki temizlik (seiso), diğerleri ise düzenleme (seiton), standartlaştırma (seietsu), sınıflandırma (seiri) ve disiplin (shitsuke)’dir. Amaç ise iş yerinde iyileştirmeyi sağlamak için temiz, düzenli, disiplinli olunması ve adımların sınıflandırılarak standartlaştırılmasıdır.

Beyin Fırtınası Yaratma (Brainstorming)

Grupların kullandığı ve belirli bir konuda fikir üretmeye yarayan bir tekniktir. Gruptaki her kişinin yaratıcı düşünerek, aklına gelen bütün fikirleri yazmasıdır. Tüm fikirler ve düşünceler toplantı süresi sonunda tartışılır ve incelenir.

Bencmarking (Kıyaslama)

Bir organizasyonun kendini değerlendirerek, rakiplerini, iş ortaklarını diğer sektörlerde başarılı örnekleri inceleyerek, iç ve dış pazarlardaki uygulamaları araştırarak ve en iyi uygulamaları örnek alarak zayıf olduğu yönleri geliştirmesidir.

Bilgi Sistemleri (Information Systems)

Bilgi ve verileri toplayan, çözümleyen ve depolayan otomatik sistemleri tanımlamak amacıyla kullanılan bir terimdir.

Büyük C, küçük c (Big C, little c)

İngilizcede “Müşteri – Customer” sözcüğünüm ilk harfini simgeler. Büyük C, kuruluş dışından olan ve kuruluşun sunduğu ürün veya hizmeti alan müşteriyi ifade etmek için kullanılır. Küçük c ise; kuruluş içinden olan, kuruluş içerisindeki bir bölümün veya çalışanın sunduğu ürün ya da hizmeti alan müşteriyi ifade eder.

Büyük Q, küçük q (Big Q, little q)

Bu terim iki olay arasındaki farklılığı vurgulamak için kullanılır. Büyük Q, sınırsız kapasitede iş, süreç ve ürünün kalite yönetimi olarak adlandırılırken; küçük q, sınırlı kapasitede ürün ve süreçlerin kalite yönetimi olarak ifade edilir.

-C-

Cazip Kalite (Attractive Quality)

Müşterinin henüz gereksinim duymadığı, fakat ileride gereksinim duyacağı farklılıkları hayal etmeyi ve bu farklılıkları ürün ve hizmete geçirmeyi amaçlayan kalite anlayışıdır.

Coaching (Koçluk)

Bireyleri ve takımları sonuçlara ulaştırmak için yetkilendiren, geliştiren ve cesaretlendiren uygun ortam ve koşulları yaratan yönetsel bir eylemdir.

-Ç-

Çalışma Ortamı

İşin altında yapıldığı şartlar takımı

-D-

Derece (Kalite Derecesi)

Ürünler, prosesler veya aynı fonksiyonel kullanıma sahip sistemler için farklı klasik şartlarına verilen kategori veya sınırlama

Denetleme

Bir kuruluşun faaliyetlerinin, kullanıldığı laboratuar, sistemler ve personelinin tanımlanmış düzenlemelere ve/ veya standartlara uygun olup olmadığının belirlenmesidir.

Denetçi (Auditor)

Sorumlulukları yapılan denetimin amacını anlamak, gerçekleştirmek, denetim sonuçlarını rapora dökmek, müşteri tarafından alınan istek geldiğinde alınan düzeltici işlemlerin sonuçlarını denetlemek, denetimle ilgili herhangi bir belgeyi muhafaza etmek veya gizli tutulup saklanmasını sağlamak, denetlenen kuruluşu denetimi etkili ve verimli bir şekilde planlayıp önyargısız bir incelemeye tabi tutmak olan ve bunları gerçekleştirirken belirlenen denetim standartlarına uyan kişidir.

Denetim (Auditing)

bkz. Kalite Sistem Denetim

Denetim örgütü (Auditing Organization)

Mevcut bir sistem, süreç, ürün veya hizmetin belirlenmiş standartlara uygunluğunu doğrulamak için yetkilendirilmiş bağımsız bir kuruluştur.

Denetlenen Kuruluş (Auditee)

Denetlenecek olan kurumdur.

Derece Grade

Kullanım amacı aynı olan, değişik ihtiyaçlara cevap veren ürün veya hizmetlerin, kapsadığı özelliklerin sıra veya sınıflandırılmalarının göstergesidir.

Deney

Bir veya daha çok karakteristiğin bir prosedüre göre tayin edilmesi.

Düzeltme

Saptanan uygunsuzluğu gidermek için yapılan faaliyet.
Not 1 – Düzeltme, düzeltici faaliyet ile beraber yapılır.
Not 2 – Bir düzeltme, tekrar işleme veya yeniden derecelendirme gibi olabilir

Düşük Kalitenin Maliyeti (Cost of Poor Quality)

Arzu edilen kaliteye ulaşmak ve kalitede sürekli bir gelişim sağlamak amacıyla gerçekleştirilen etkinliklerin toplam giderleridir.

Düzeltici Faaliyetler (Corrective Action)

Saptanan bir uygunsuzluğun sebebinin veya diğer istenmeyen durumu yok etmek için yapılan faaliyet

Doküman (Document)

Bir kuruluşta uygulama öncesi bilgi sağlayan ve çalışmak için gerekli verileri içeren yazılı biçimlerin (tanımlar, mühendislik çizimleri,standartlar, kalite planları, vb.) tümüdür.

Doküman Kontrolü (Document Control)

Kalite güvence sistemi çerçevesinde ürün kalitesini etkileyebilecek tüm dökümanların hazırlanmasının, muayenesinin, onaylanmasının ve geri çekilmesinin bir sistem çerçevesinde yürütülmesidir.

Dokümanların Gözden Geçirilmesi (Documents Review)

Kalite güvence sisteminin yeterli ölçüde dökümante edilip, yazılı kurallar ve talimatların belirtilen şartlara uygunluğunun ve uygulanıp uygulanmadığının, ISO 9000 maddeleri çerçevesinde yeniden gözden geçirilmesidir.

Doküman

Bilgi ve onun destekleyici ortamı. örnek kayıt, özellik, prosedür dokümanı, çizim, rapor, standart.
Not 1 – Ortam; kağıt, manyetik, elektronik veya optik bilgisayar disketleri, fotoğraf veya mastar numune veya bunların birleşimi olabilir.
Not 2 – Bir dokümanlar takımı, mesela özellikler ve kayıtlar, sıklıkla “dokümantasyon” olarak adlandırılır.
Not 3 – Bazı şartlar (mesela okunabilirlik şartı) bütün doküman tiplerine uygulanır, bununla birlikte özellikler (mesela revizyon ile kontrol edilmek için şart) ve kayıtlar (mesela geri çekilebilme şartı) için farklı şartlar olabilir.

Doğrulama

Objektif delilin sağlanması yolu ile belirlenen şartların yerine getirildiğinin teyidi.
Not 1 – “Doğrulanmış” terimi karşılıklı gelen statüleri belirlemek için kullanılır.
Not 2 – Teyit, aşağıdaki gibi faaliyetleri kapsayabilir.
•Alternatif hesaplamaların yapılması
•Onaylanmış benzer tasarım şartnamesi ile yeni tasarım şartnamesinin mukayese edilmesi,
•Deneylerin ele alınması ve demonstrasyon,
•Baskı öncesi dokümanların gözden geçirilmesi.

-E-

Ekonomik Kalite (Economic Quality)

Ürünün sağladığı ek karın aşıldığı kalite seviyesidir. Aynı zamanda ekonomik kalite yöneticilere, müşterileirn harcama-kar ilişkisine bakarak kaliteyi ne şekilde açıkladıklarını da hatırlatır.

Etkinlik

Planlanmış faaliyetlerin gerçekleştirilmesi ve planlanan sonuçlara ulaşma derecesi

-F-

Fırsat Sahası (Area of Opportunity)

önceden belirlenmiş bir malzemenin, sürecin, ürün veya hizmetin bir parçası ya da bir biriminde meydana çıkabilir. “Area of Opprotunity”terimi ortada doğal bir birim (unit) olmadığı zamanlarda sıkça kullanılan bir terimdir. Bir boşluk alanını, bir zaman aralığını, bir üretim parçası ya da pek çok parçadan oluşan üretim aşamaları tamamlanmış bir ürünü vb. temsil edebilir. Rolü etkili bir şekilde tanımlandığı sürece, “birim” teriminin kullanımı, “fırsat sahası” terimine oranla daha fazla tercih edilebilir.

-G-

Geri Dönüşüm

Atıkların fiziksel ve/veya kimyasal işlemlerden geçirildikten sonra ikinci hammadde olarak üretim sürecine sokulması.

Geri Kazanım

Tekrar kullanım ve geri dönüşüm kavramlarını da kapsayan; atıkların özelliklerinden yararlanılarak içindeki bileşenlerin fiziksel, kimyasal veya biyokimyasal yöntemlerle başka ürünlere veya enerjiye çevrilmesi.

Geçerlilik

Objektif delil sağlamak yolu ile belirli bir kullanım amacı veya uygulama için şartların yerine getirildiğinin teyidi.
Not 1 – “Geçerli kılınmış” terimi karşılık gelen statüleri belirlemek için kullanılır.
Not 2 – Geçerlilik için kullanım şartları benzetişim veya gerçek olabilir.

Gündem (Agenda)

Toplantının etkin olarak yürütülebilmesi için yapılan plandır.

Güvenilirlik (Reliability)

Bir birimin, belirlenen şartlar altında ve belirli bir zaman diliminde, istenilen fonksiyonları yerine getirebilme kabiliyetidir. Güvenirlik terimi, aynı zamanda başarı ihtimalini veya başarı oranını gösteren güvenirlik özelliği olarakta kullanılır.

Gözden Geçirme

Tespit edilen hedeflere ulaşmak amacıyla ele alınan konunun etkinliği yeterliliği ve uygunluğunu tayin etmek için yapılan faaliyet.
Not – Gözden geçirme, verimliliğin tayinini de içerebilir. örnek, yönetimin gözden geçirmesi, tasarım ve geliştirme gözden geçirmesi, müşteri şartlarının gözden geçirilmesi ve uygunsuzluğun gözden geçirilmesi.

Gölge Müşteri Araştırması (Blind Survey)

Bir kuruluşun başka bir firma tarafından incelenmesidir. Amaç, kuruluşun durumunu ve süreçlerini diğer firmalar ile karşılaştırmaktır.

-H-

Hata Sakınma Poke (Error) – Yoke (Avoid)

Japonca “Poke” ve “Yoke” sözcüklerinden oluşan bir terimdir. Hataların oluşumunu ve uygun olmayan ürünün kullanımını önleme sistemini ifade eden etkin bir yaklaşımdır.

Hedef Grup (Focus Group)

Müşterilerin, ürün ve hizmetler hakkındaki düşüncelerini öğrenmek amacıyla bir araya getirilmesidir. Grubun amacı, ürünlerin veya hizmetlerin geliştirilmesi için yeni düşüncelerin yaratılmasıdır.

Histogram (Histogram)

Bir veri dizisindeki değişikliklerin sınıflandırılması ve bunların dağılımının çubuklar ile gösterimidir. Histogramlar sayısal tablolarda gözlenemeyen gruplaşmaların daha kolay anlaşılmasını sağlar. Histogram kalitenin yedi aracından biridir.

-İ-

İmtiyaz

Belirlenmiş şartlara uygun olmayan bir ürünün kullanılmasına veya serbest bırakılmasına verilen izin.
Not – Genellikle bir imtiyaz izni uygunsuzluk özellikleri belirtilen belirli bir sınır içinde olan mutabık kalınmış bir zamanla veya o ürünün belirli bir miktarıyla sınırlandırılmıştır.

İyi Yönetişim (Good Governance)

Açıklık, şeffaflık, katılım, etkileşim ve hesap verme kültürünün hakim olduğu yönetim anlayışı

İlgili taraf

Bir kuruluşun başarısından veya performansından fayda sağlayan kişi veya grup. örnek, müşteriler, mal sahipleri, kuruluştaki kişiler, tedarikçiler, bankerler, birlikler, ortaklar veya dernekler.
Not – Bir grup bir kuruluşu, bu kuruluşun bir kısmını veya birden fazla kuruluşu kapsayabilir.

İşaretleme

Bir ürün veya ürün grubunun ulusal ve uluslararası standartlar ve/veya ilgili mevzuata sağlık, güvenlik, çevrenin ve tüketicinin korunması çerçevesinde uygun olduğunu göstermek için belirli bir işaretin kullanılmasını, ifade eder.

İzlenebilirlik

Dikkate alınan bir şeyin geçmişini, uygulanmasını veya yerini izleme yeteneği.
Not 1 – Dikkate alınan bir ürün ise izlenebilirlik;
•Malzeme ve parçaların menşei,
•Proses geçmişi ve
•Teslimattan sonra ürünün yeri ve dağıtımı
ile ilgili olabilir.
Not 2 – Metroloji alanında VIM : 1993, 6.10’daki tarif kabul edilen tariftir.

İndikatör

Gösterge

-K-

Kabul / Red ölçütleri (Accept / Reject Criteria)

Bir ürün veya hizmetin kabul edilebilir ya da edilemez olduğunun ölçülmesinde ve karar verilmesinde kullanılan ölçütleridir.

Kabul Edilebilir Kalite Seviyesi (Acceptable Quality Level (AQL)

Müşteri tarafından kabul edilebilecek durumdaki ürünlerin yüzdesidir.

Kaizen (Kaizen)

Sürekli iyileştirme kavramını gösterir. Japonca olan bu kavram zamanla birike küçük ve sürekli gelişmeler dizisidir. Bu gelişme tüm çalışanların katılımıyla elde edilir.

Kalibrasyon (Calibration)

Ulusal ya da uluslararası standartlara göre izlenebillirliği mümkün olan ve doğruluğu kanıtlanmış ölçü aleti ya da cihazlarıyla karşılaştırılarak, standart olmayan ölçü aleti veya cihazlardaki sapmaların belirlenmesi ya da ayar yolu ile ortadan kaldırılmasıdır.

Kalite (Quality)

Bir ürün veya hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan, özelliklerinin toplamıdır.

Kalite El Kitabı (Quality Manual)

Kuruluşun tüm kalite sistemlerini tanımlayan ve kalite politikasını belirten en üst düzeydeki dokümandır. Bu doküman ayrıca yetki,sorumluluk, ilişki ve sistem uygulamalarını tanımlayan bilgileri içerir.

Kalite Gözetimi (Quality Surveillance)

Kalite isteklerinin karşılanmasını temin için, belirlenen referanslara göre prosedürlerin, metotların, şartların, ürün ve hizmetlerin ve kayıt analizlerinin sürekli gözlenerek doğruluğunun tesbit edilmesidir.

Kalite Güvencesi (Quality Assurance)

Ürün veya hizmetin, kalite için belirlenen istekleri karşılamak maksadıyla, yeterli güveni sağlaması için gereken planlı ve sistematik faaliyetlerin bütünüdür.

Kalite Halkası (Quality Loop Quality Spiral)

Herhangi bir ürün veya hizmet kalitesini etkileyen, ihtiyaçların belirlenmesinden, belirlenen ihtiyaçların yerine getirilip getirilmediğinin araştırılmasına kadar olan aşamaları kapsayan, birbirine bağımlı faaliyetlerin kavramsal modelidir.

Kalite Hedefi

Kalite ile ilgili olarak aranan veya amaçlanan birşeydir.

Kalite Kontrol (Quality Control)

Kalite isteklerini sağlamak için kullanılan uygulama teknikleri ve faaliyetlerdir.

Kalite Maliyeti (Cost of Quality)

Uygun kaliteye erişmek amacıyla yapılan çalışmaların maliyetiyle yetersiz kontroller sonucu ortaya çıkan maliyetlerin toplamıdır. Kabaca, işlevsel kalite maliyetleri ve dış kalite güvencesi maliyetleri olarak iki başlık altında incelenebilir.

Kalite Planlaması

Kalite hedeflerinin saptanmasına odaklanan gerekli çalıştırma prensiplerini ve kalite hedeflerini yerine getirmek için ilgili kaynakları belirleyen kalite yönetimin parçası

Kalite Politikası (Quality Policy)

Kuruluşun üst yönetim tarafından kalite ile ilgili olarak belirlenen resmi amacıdır.

Katma Değerli Aktiviteler (Value Added Activities)

Bir kuruluştaki, müşterinin kalite gereksinimlerini ve beklentilerini karşılayacak, girdiyi çıktıya dönüştüren etkinliklerdir.

Katma Değersiz (Non-Value Added)

Sunulan ürün veya hizmet için, sürece ayrıca maliyet ekleyen ancak müşteri gözünde bir değer yaratmayan etkinlikleri ifade etmek için kullanılan terimdir.

Kalite İyileştirme

Kalite yönetiminin, kalite şartlarının yerine getirilme yeteneğini artırmaya odaklanan bir parçası

Kalite Yönetimi (Quality Management)

Kalite politikasını belirleyen ve uygulayan tüm yönetim fonksiyonlarından biridir.

Kalitenin Yedi Aracı (Seven Tools of Quality)

Kuruluşların kendilerini geliştirebilmelerin e ve işlemlerini anlayabilmelerine yardımcı olan araçlardır.Bunlar: a. Neden-Sonuç Diyagramı b. Kontrol Listesi c. Kontrol Formu d. Akış Çizelgesi e. Histogram f. Pareto Çizelgesi g. Dağılma Diyagramı’dır.

Kalite Sistem Denetimi (Quality System Audit)

Uygulanabilir kalite sistem elemanlarının uygunluğunun ve gelişmişliğinin, belirginliğinin ve belirtilen koşullar doğrultusunda etkin bir biçimde uygulanırlığının incelenmesi ve tarafsız olarak değerlendirilmesi yoluyla ispatı için uygulanan faaliyettir.

Kalite Sistemi (Quality System)

Kalite yönetiminin uygulanması için gerekli olan kuruluş yapısı, sorumluluklar, prosedürler, prosesler ve kaynaklardır.

Kalite Sisteminin Yeniden Gözden Geçirilmesi (Quality System Review)

Kalite politikası ve değişen koşullara göre yeni hedefler esas alınarak, kalite sisteminin durumun ve yeterliliğinin üst yönetim tarafından değerlendirilmesidir.

Kalite Yönetim Sistemi:

Bir kuruluşu kalite bakımından idare ve kontrol için gerekli yönetim sistemi

Kalite Karakteristiği

Bir ürünün/ hizmetin, bir prosesin veya bir sistemin bir şartla yapısal karakteristiği ( yapısal bir şeyde özellikle kalıcı karakteristik olarak bulunan özellik anlamındadır.)

Kalifikasyon

Niteleme, nitelik, özellik, yeterlik, vasıf; şart; sınırlama

Kayıt

Elde edilen sonuçları beyan eden veya gerçekleştiren faaliyetlerin delillerini sağlayan doküman

Kuruluş

Düzenlenmiş sorumlulukları, yetkileri ve ilişkileri olan insanlar ve olanaklar grubu

Kuruluş yapısı

İnsanlar arasındaki yetkilerin, sorumlulukların ve ilişkilerin düzenlenmesi

Kusur

Amaçlanan veya belirlenen bir kullanımla ilgili bir şartın yerine getirilmemesi

-M-

Metrolojik Teyit

ölçme donanımının amaçlanan kullanım için şartlara uygun olmasını sağlamak için gerekli işlemler takımı.
Not 1 – Metrolojik teyit genellikle, kalibrasyon ve/veya doğrulama, gerekli herhangi bir ayarlama veya tamir ve yeniden kalibrasyon, donanımın amaçlanan kullanımı için metrolojik şartlar ile mukayesesi gerekli olan herhangi bir mühürleme ve etiketlemeyi de içerir.
Not 2 – Amaçlanan kullanım için ölçme donanımının uygunluğu gösterilmeden ve dokümante edilmeden metrolojik teyit başarılmış sayılmaz.
Not 3 – Amaçlanan kullanım için şartlar, aralık, (range) çözünürlük, izni verilen azami hata gibi hususları kapsar.
Not 4 – Metrolojik teyit şartları genellikle ürün şartlarından farklıdır ve ürün şartlarında belirtilmemiştir.

Metrolojik Karakteristik

ölçme sonuçlarını etkileyebilen ayırt edici özellik.
Not 1 – ölçme donanımı genellikle metrolojik karakteristiklere sahiptir.
Not 2 – Metrolojik karakteristikler kalibrasyona konu olabilirler.

Metrolojik Fonksiyon

ölçme kontrol sisteminin tarifi ve uygulanması (yürütülmesi) için kurumsal sorumluluğu olan fonksiyon.

Misyon

örgütün varoluş amacı doğrultusunda üstlendiği roldür.

Muayene (Inspection)

Bir ürün ve hizmetin bir veya birden fazla özelliğinin ölçme, deney ve mastarlama gibi işlemlere tabi tutularak, sonuçların belirlenen şartlara uygunluğunun kıyaslanmasıdır.

Müşteri Odaklı (Customer oriented)

Müşteri istek v e beklentilerini karşılama ilkesini, kuruluştaki tüm çalışanların görevi olarak ortaya koyan ve bu doğrultuda ürün kalitesini hedefleyen yaklaşımdır.

Müşterinin Sesi Voice of Customer

Müşterinin, ürün veya hizmet ile ilgili fikirlerinin öğrenilmesi ve bu bilgilerin-süreçlerin geliştirilmesi amacıyla kullanılmasıdır. Müşterinin sesini dinleme, kuruluşa ürünlerini veya hizmetlerini geliştirme olanağı tanır.

Müşteri Memnuniyeti

Müşterinin, şartların yerine getirildiğinin, müşteri tarafından algılanan tatmin derecesi.
Not 1 – Müşteri şikayetleri, düşük müşteri tatmininin yaygın bir göstergesidir. Ancak, bu şikayetlerin olmaması mutlaka yüksek müşteri tatminini ima etmez.
Not 2 – Hatta, müşteri ile mutabık kalınmış ve şartların yerine getirilmiş olması bile, zorunlu olarak yüksek bir müşteri tatminini ima etmez.

Müşteri

Bir ürünü alan kuruluş veya kişi. örnek, tüketici, müşteri (client), son kullanıcı, perakendeci, yararlanan ve satın alan.
Not – Bir müşteri kuruluşun içinden veya dışından olabilir.

-N-

Nitelik (Attribute)

Kayıt ve çözümleme için ölçülebilir niteliksel verilerdir. Gereksinim duyulan bir etiketin varlığı ya da bir parçanın yerleştirilmesi gibi özellikleri içerir.

Nitelikli Üreticiler Listesi (Qualified Manufacturer’s List (QML)

Müşterinin kalite gereksinimlerini karşılayan üreticilerin değerlendirilmesi ve belirlenmesi sonucunda ortaya çıkan listedir.

Nitelendirme Prosesi

Belirlenen şartları yerine getirme yeteneğini göstermek için proses.
Not 1 – “Nitelendirilmiş” terimi karşılık gelen durumu göstermek için kullanılır.
Not 2 – Nitelendirme, insanları, ürünleri, prosesleri veya sistemleri ilgilendirebilir. örnek tetkikçi nitelendirme prosesi, malzeme nitelendirme prosesi

-O-

Olduğu gibi kullan Use-as-is

Bir veya daha fazla uygunsuzluğu içeren bir parçanın son işlemidir. önemsiz uygunsuzluğa rağmen parçanın tasarlanan amaç doğrultusunda kullanılabilmesi söz konusudur.

Objektif Delil

Bir şeyin gerçekliğini veya varlığını destekleyen deliller.
Not – Objektif delil gözlemlerle, ölçmeler, deney veya diğer araçlarla elde edilebilir.

Oryantasyon

Yeni çalışanlara organizasyonu ve kendi iş birimlerini tanıtmak ve işe alıştırmak için gerçekleştirilen aktivitelerdir.

-ö-

önleyici Faaliyet

Potansiyel bir uygunsuzluğun sebebinin veya diğer istenmeyen potansiyel durumların bertaraf edilmesi için yapılan faaliyet

ölçme Kontrol Sistemi

Metrolojik teyidin ve ölçme proseslerinin sürekli kontrolünün başarılması için gerekli olan birbirleriyle ilişkili veya etkileşimli elemanlar takımı

ölçme Prosesi

Bir büyüklüğün değerini tespit için yapılan işlemler takımı

ölçme Donanımı

Bir ölçme prosesini gerçekleştirmek için gerekli olan ölçme ölçme cihazı, yazılım, ölçme standardı, referans malzeme ve{veya ek teçhizat veya bunların bileşkeleri

-P-

Paydaşlar Stakeholders

Müşteriyi, çalışanı, yöneticiyi, rakip kuruluşları, işçi sendikalarını, tedarikçileri, iş ortaklarını içeren bir terimdir.

Prosedür (Procedure)

Bir işlemin gerçekleştirilmesi için gereksinim duyulan belirtilmiş yoldur.

Proses (Process)

Girdileri çıktılara dönüştüren birbirleriyle ilgili veya etkileşimli faaliyet takımı.

Proje

Başlangıç ve bitiş tarihleri olan koordine ve kontrol edilen bir takım faaliyetlerden oluşan, belirli şartlara objektif uygunluğu elde etmek için yapılan ve zaman sınırlamalarını, maliyet ve kaynakları da içeren benzeri veya eşi olmayan tek proses.
Not 1 – Münferit bir proje, daha geniş proje yapısının bir parçasını teşkil edebilir.
Not 2 – Bazı projelerde, hedefler saflaştırılır, ürün özellikleri de proje ilerledikçe progressif olarak tarif edilir.
Not 3 – Bir projenin sonucu, ürünün bir veya birkaç birimi olabilir.
Not 4 – ISO 10006:1997’den adapte edilmiştir.

Prosedür

Bir faaliyeti veya bir prosesi icra etmek için belirlenen yol.
Not 1 – Prosedürler dokümante edilebilir veya edilmeyebilir.
Not 2 – Bir prosedür dokümante edildiğinde “yazılı prosedüre” veya dokümante edilen prosedür” terimi sıklıkla kullanılır. Bir prosedürü içeren doküman “prosedür dokümanı” olarak adlandırılabilir.

-R-

Rekabet (Competition)

Bir kuruluşun tüm birikimini kullanarak oluşturduğu, rakiplerinden daha iyi bir ürün üretme veya hizmet sunma amacına yönelik yoğun çabadır.

Reengineering (Yeniden Yapılanma)

İş süreçlerinin daha etkin olmasını ve son ürün ya da hizmetlerin kalitesinin iyileştirilmesini sağlamak üzere gözden geçirilmesi ve yeniden tasarlanmasıdır.

-S-

Sapma İzni (Üretim İzni) Deviation Permit (Production permit)

Üretimden veya hizmetin hazırlığından önce, belirli miktar veya zaman için, belirlenmiş şartlardan sapmaya verilen izindir.

Serbest Bırakma

Bir prosesin bir sonraki aşamasına geçmek için verilen izin.
Not – İngilizce de bilgisayar yazılım konusunda sıkça kullanılan “serbest bırakma” terimi yazılımın bir sürümü (versiyon) anlamında kullanılır.

Sorumluluk (Ürün, hizmet) Liability (Product, service)

Ürün veya hizmetin sebep olduğu şahıslarda yararlanmalar, mal ve mülklerde hasarlar veya diğer zararların, üretici veya başkaları tarafından tazmin edileceğini belirten, genel bir terimdir.

Sözleşmenin Gözden Geçirilmesi (Contract Review)

Bir kuruluşun sözleşmeyi imzalamadan önce, sözleşmede kalite gereksinimlerinin yeterince tanımlandığından, dökümante edildiğinden ve kuruluş tarafından bunların kolayca anlaşılabillir olduğundan emin olmak için yerine getirdiği sistematik işlemlerdir.

Standart

Mutabakat sağlanmış ve kabul edilmiş bir kurumca onaylanmış, mevcut şartlar altında en uygun seviyede bir düzen kurulmasını amaçlayan, ortak ve tekrar eden kullanımlar için, faaliyetler ve sonuçlarıyla ilgili kurallar, kılavuzlar veya karakteristikler ihtiva eden dokümandır.

Standart Dışı İzin (Concession/Waiver)

İmal edilmiş olan, fakat belirlenmiş nitelikleri taşımayan bir miktar malzeme, bileşen veya stokların kullanılması veya piyasaya arzı için verilen yazılı izindir.

Standartların Yeterliliği (Adequacy of Standards)

Kaliteyi ölçmek için kullanılan aletlerin yeterliliğinin kalibrasyonunu yapmak için kullanılacak bir standardın yeterliliğini ifade etmek için kullanılan terimdir.

Stratejik Yönetim

Bir organizasyonun iç ve dış çevresinin ve bunların birbirleriyle ilişkilerinin analiz edilmesi ve buradan organizasyonun uzun dönemli amaçlarına ulaşabilmesi için uygun davranış biçimlerinin belirlenmesi ve uygulanması sürecidir.

Sürdürülebilir Kalkınma

Gelecek nesillerin gereksinimlerini karşılama yeteneğinin engellenmeden bugünün gereksinimlerini karşılayan gelişme.

Sürecin Sesi Voice of Process

Bir süreçten elde edilen sonuçlardır. Bir süreç, spesifikasyonlar dahilinde çalışabilir / çalışamaz ya da müşterinin kalite gereksinimlerini karşılar ve karşılamaz.

Sürecin Yeniden Tasarımı (Process Re-engineering)

Genelde değişen müşteri gereksinimleri, rekabet yapısı sebebiyle etkinliğini kaybetmiş bir sürecin mevcut müşteri gereksinimleri analiz edilerek eskiyi referans almaksızın yeniden düzenlenmesidir.

Süreç (Process)

Bir takım girdileri kullanarak katma değeri daha yüksek bir çıktının elde etmesini amaçlayan birbiriyle ilişkili aktiviteler dizisidir.

Süreç İyileştirme (Process Improvement)

Sürecin analizi neticesinde katma değersiz işlerin ayıklanması, sürecin basitleştirilmesi, otomasyonu gibi yöntemlerle sürecin etkinliği ve verimliliğinin artırılmasına yönelik faaliyetlerdir.

Süreç Kalitesi (Process Quality)

Belirlenen bir süreçten alınan her yüz ürün birimindeki kusur ya da kusurlu yüzdesidir.

Süreç Performansı (Process Performance)

Sürecin etkinliği ve verimliliğini ifade eder. Sürecin çıktısının belirlenmiş standartlar içinde çalışıp çalışmadığını, hedefleri karşılayıp karşılamadığını ve müşteri kalite gereksinimlerini karşılayıp karşılamadığını gösterir. Süreç performansı genelde üç başlıkta toplanabilecek “Kalite”, “Maliyet”, “Zaman”,göstergeleri ile takip edilir.

Süreç Sahibi (Process Owner)

Sürecin etkinliği ve verimli çalışmasından birinci derecede sorumlu dolayısıyla sürecin yönetiminde fonksiyonel yetkiden bağımsız olarak karar alma otoritesine sahip kişidir.

Süreç Yönetimi (Process Management)

Bir kuruluştaki süreçlerin tanımlanması, tanımlanmış süreçlerin performans göstergeleri vasıtasıyla etkinlik ve verimliliklerinin sürekli takibi, gerekli görülen kritik süreçlerde analiz ve iyileştirme çalışmalarının yürütülmesini kapsayan sistematik.

Sürekli Gelişim

Kuruluşun çevre politikalarına uygun olarak, her alandaki çevre icraat ve başarısını geliştirme amacıyla Çevre Yönetim Sisteminin geliştirilmesidir.

Sürekli İyileştirme (Continuous Improvement)

Shewhart’ın ortaya attığı “Sürekli İyileştirme”kavramı, Toplam Kalite Yönetimi’nin en temel etkinliklerindendir. Bir kuruluştaki bütün fonksiyonların (ürün, hizmet ve süreç) sistematik bir şekilde sürekli iyileştirilmesi demektir. Üst yönetimin liderliğinde eğitilmiş personelin takımlar halinde organize olması ve “Müşteri Odaklılık” sonucu belirlenen hedefler doğrultusunda sürekli iyileştirme çalışmaları yapmasıdır.

Sistem

Birbirleriyle ilişkili veya veya etkileşimli elemanlar takımı.

-Ş-

Şart

Genellikle ima edilen veya zorunlu beyan edilen ihtiyaç veya beklenti

Şartname

Şartları belirlenen doküman

-T-

Tanımlanabilir Neden Assignable Cause

Bir süreçteki herhangi bir değişikliğin nedenidir. Bu nedenler çalışanlar tarafından kolayca tanımlanabilir ve ortadan kaldırılabilir.

Tasarımın Gözden Geçirilmesi (Design Review)

Tasarım şartlarının değerlendirilmesi, tasarımın bu şartları karşılayabilmesi ve problemlerin tanımlanarak çözüm yolu getirmesi için, tasarım dokümante edilerek, detaylı ve sistematik olarak incelenmesidir.

Tasarım ve Geliştirme

Şartları belirtilmiş karakteristiklere veya bir ürünün, proses veya sistemin, dönüştüren prosesler takımı.
Not 1 – “Tasarım” ve “Geliştirme” terimleri bazen eş anlamda ve bazen bütün tasarım ve geliştirme prosesinin çeşitli aşamalarını tanımlamak için kullanılır.
Not 2 – Tasarım ve geliştirmenin yapısını ve neyin tasarımlandığını ve geliştirildiğini göstermek için (mesela ürün tasarımı ve geliştirilmesi veya proses tasarımı ve geliştirilmesinde olduğu gibi) bir niteleyici kullanılabilir.

Taşeron Değerlendirmesi Vendor Appraisal

Sipariş vermeden önce, malzemeyi üreten üreticinin kaliteyi kontrol altında tutma yeteneğinin değerlendirilmesidir.

Tamir

Uygun olmayan bir ürünün derecesini amaçlanan kullanım için kabul edilebilir duruma getirmek için yapılan faaliyet

Tedarikçi Kalite Güvencesi Supplier Quality Assurance

Bir tedarikçinin ürününün veya hizmetinin müşteri kalite gereksinimlerini yerine getireceğine dair verdiği güvendir. Bu güven, tedarikçi ile Müşteri arasında iyi ilişkilerin yaratılmasıyla başarılır. Ürünün en az düzeltici işlem ve kontrol ile kullanıma hazır hale getirilmesidir. J. M. Juran’a göre dokuz aktiviteye gereksinim duyulmaktadır: 1. Ürün ve kalite programları ile kalite gereksinimlerinin tanımlanması 2. Alternatif tedarikçilerin değerlendirilmesi, 3. Tedarikçilerin seçilmesi, 4. Kalite planlamasının ortaklaşa düzenlenmesi, 5. Sözleşme süresince tedarikçi ile işbirliği yapılması, 6. Gereksinimlerin uygunluğunun gösteriminin sağlanması, 7. Nitelikli tedarikçilerin belgelendirilmesi, 8. Gerektiğinde kalite geliştirme programlarının kontrol ve organize edilmesi, 9. Tedarikçi kalite oranlarının yaratılması ve kullanılmasıdır.

Tedarikçi

Bir ürünü sağlayan kuruluş veya kişi. örnek, üretici, dağıtıcı, perakendeci veya ürünün satıcısı veya hizmet veya bilgi sağlayanlar.
Not 1 – Bir tedarikçi kuruluşun içinden veya dışından olabilir.
Not 2 – Sözleşmeli bir durumda bazen tedarikçi “müteahhit” olarak da adlandırılır.

Tekrar Kullanım

Atıkların toplama ve temizleme dışında hiç bir işleme tabi tutulmadan aynı şekli ile ekonomik ömrü doluncaya kadar defalarca kullanılması

Teknik Düzenleme

Ürün özelliklerini, işleme veya üretim yöntemlerini, idari hükümlerde dahil olmak olmak üzere belirten ve uyulması zorunlu olan dokümanıdır.

Tekrar İşleme

Uygun olmayan bir ürünü şartlara uygun hale getirmek için ürün üzerinde yapılan faaliyet.
Not – Tekrar işlemenin aksine, tamir işlemi uygun olmayan ürünün parçalarını etkiler veya onları değiştirir.

Tetkik

Tetkik delilini elde etmek ve bunu mutabık kalındığı tetkik kriterlerinin ne dereceye kadar yerine getirildiklerini tayin etmek amacı ile objektif olarak değerlendirmek için, bağımsız ve dokümante edilmiş bir proses.

Not – Bazen birinci taraf tetkikleri adı verilen iç tetkikler, iç amaçlar için kuruluşun kendisi tarafından veya onun adına yapılır ve kuruluşun uygunluk beyanı için temel teşkil ederler. Dış tetkikler, genellikle “ikinci” veya “üçüncü taraf” tetkikleri olarak adlandırılan tetkikleri kapsar. İkinci taraf tetkikleri kuruluş ile ilgili olan müşteri veya adlarına çalışan diğer kişiler tarafından yapılır. Üçüncü taraf tetkikleri dış bağımsız kuruluşlar tarafından yapılır. Bu tür kuruluşlar, ISO 9001 ve ISO 14001, 1996 gibi standardlara göre şartlara uygunluk belgesi verirler. Kalite ve çevre yönetimi sistemleri beraber tetkik edilebilirse bu gibi tetkiklere “birleştirilmiş tetkik” adı verilir. İki veya daha fazla tetkik kuruluşu tetkik edilen için tetkik işbirliği yaparlarsa bu tetkike “ortak tetkik” adı verilir.

Tetkikçi

Bir tetkik yapmak için yeterliliği olan kişi

Tetkik Programı

Belirli bir zaman içinde planlanan ve belirli bir amaca yöneltilen bir veya daha fazla tetkikler takımı

Tetkik Kriterleri

Referans olarak kullanılan politikalar, prosedürler veya şartlar takımı.

Tetkik Delili

Tetkik kriterleri ile ilgili ve doğrulanabilen kayıtlar durum beyanları veya diğer bilgiler.
Not – Tetkik delili nitel veya nicel olabilir.

Tetkik Bulguları

Toplanan tetkik delillerinin, tetkik kriterlerine göre değerlendirmelerinin sonucudur.
Not – Tetkik bulguları, tetkik kriterlerine uygunluğu veya uygunsuzluğu veya iyileştirme için fırsatları gösterir.

Tetkik Sonucu

Tetkikin tüm hedefleri ve tüm tetkik bulguları dikkate alındıktan sonra tetkik ekibi tarafından gerçekleştirilen bir tetkikin sonucu

Tetkik Müşterisi

Bir tetkikçi talep eden kuruluş veya kişi

Tetkik Ekibi

Bir tetkiki icra eden bir veya birden fazla tetkikçiler.

Teknik Uzmanı

Tetkik edilecek konuda özel bilgiler ve uzmanlık sağlayan kişi

Toplam Kalite Yönetimi

İş süreçlerini ve ürün/hizmetlerin sürekli iyileştirilmesini amaçlayan bir felsefedir.

-U-

Uygunluk (Conformance)

Bir ürün veya hizmetin konu ile ilgili spesifikasyon, sözleşme veya yönetmeliklerin gereksinimlerini karşıladığını belirten bir doğrulamadır.

Uygunluk Belgelendirmesi (Qualification)

Bir üretici veya dağıtıcının ürünlerinin, sözleşmeye ya da bir mühendislik çizmin gereklerine uygunluğunun belirlenmesi amacıyla incelenmesi, test edilmesi ve onaylanması işlemidir.

Uygunsuzluk (Noncomformance)

Bir ürünün sözleşmede, mühendislik çiziminde veya spesifikasyonlarda belirtilen gereksinimleri yerine getirmemesidir.

-Ü-

Ürün/Hizmet

Bir prosesin sonucu

-V-

Verimlilik

Elde edilen sonuç ile kullanılan kaynaklar arasındaki ilişki.

Vizyon

Kuruluşun gelecekte nasıl olmak istediğini tanımlayan ifade

-Y-

Yedi ölümcül Hastalık Seven Deadly Diseases

Deming tarafından ortaya konmuş bir terimdir. Deming kuruluşların hiper rekabet ortamlarında varolabilmesini etkileyecek nedenleri yedi başlık altında toplamıştır. Eğer bunlara dikkat etmezlerse kuruluşların yaşamamalrı mümkün değildir. Deming’in yönetim hastalıkları: 1) Amaçlarda sabır yetersizliği. 2) Aşırı düzeltme masrafları. Aşırı taahhüt maliyetleri. Yönetimde değişiklik. Kısa vadeli kararlara önem verme. Görünen rakamları kullanarak yönetim. Performans değerlendirmede beceri takdiri ya da yıllık gözden geçirmedir.

Yeterlilik Denetimi (Adequacy Audit)

Kalite sistem dökümanlarının ilgili dökümanlara göre yeterlilikleri açısından denetlenmesidir.

Yeniden Derecelendirme

Uygun olmayan bir ürün derecesinin başlangıç şartlarından farklı oluşan şartlara uygun hale getirilmesi için yapılan derece değişikliği.

Yeterlilik

Bilgiyi ve beceriyi uygulamak için gösterilen yetenek.

Yetenek

Bir kuruşun sistemin veya prosesin gerekli şartları yerine getirebilecek bir ürünü gerçekleştirme kabiliyeti

Yönetim

Bir kuruluşun idare ve kontrolü için koordine edilmiş faaliyetler.
Not – Kullanılan dilde, “yönetim” terimi bazen insanlara atıf yapar. Mesela, bir kuruluşun sevk ve kontrolünden sorumlu ve yetkili kişi veya kişiler grubu. “Yönetim” bu anlamda kullanıldığında yukarıda tarif edilen “yönetim” kavramıyla karıştırılmasını önlemek için daima niteleyicinin herhangi bir şekliyle beraber kullanılmalıdır. Mesela “yönetim” yerine “üst yönetim” kullanılması gibi.

Yönetim sistemi

Politika ve hedefleri oluşturma ve bu hedefleri başarma sistemi.
Not – Bir kuruluşun yönetim sistemi, kalite yönetim sistemi, finansal yönetim sistemi veya çevre yönetim sistemi gibi farklı yönetim sistemlerini içerebilir.

Üst Yönetim

Bir kuruluşun en üst seviyede idare ve kontrol eden kişi veya kişiler grubudur.